Vlinderbos viert 100 jaar Jenaplan!
Het kringgesprek, waar kinderen alles bespreken van wereldnieuws tot het rekenwerk waarmee ze dadelijk verder willen. De vieringen, waarin kinderen op het podium samen laten zien wat ze geleerd hebben. Je komt het op meer scholen tegen, maar het stamt uit het Jenaplanonderwijs. Precies honderd jaar geleden begon professor Peter Petersen de eerste Jenaplanschool.
Het was pal na Pasen in 1924 dat in het Duitse stadje Jena een heel nieuwe vorm van onderwijs het levenslicht zag. De lente brak aan, de natuur ontwaakte, en dat markeerde destijds de start van het nieuwe schooljaar. Nu, precies honderd jaar later, vieren zo’n 160 Nederlandse basisscholen en vijf middelbare scholen een eeuw Jenaplan.
Eén persoon moet helemaal vrolijk door de straten van het universiteitsstadje gelopen hebben: de pedagoog Peter Petersen. Als leraar, schoolleider en onderzoeker had hij zijn sporen al verdiend en nu mocht hij als kersverse hoogleraar in Jena ook leidinggeven aan een oefenschool, waar hij zijn pedagogische ideeën in de praktijk kon brengen en de effectiviteit ervan kon onderzoeken. Zijn school was pas geslaagd, stelde hij, als minimaal voldaan werd aan de algemeen geldende leerdoelen. Maar zijn ambities reikten verder: het ging hem om de school als leef- en werkgemeenschap, een plek waar je leert samenleven.
Rolwisseling in de stamgroep
Petersen wilde het onderwijs anders organiseren dan gangbaar was. Hij hekelde vooral de jaarklas: een groep kinderen, allemaal even oud, die van jaar tot jaar bij elkaar bleven. Hij zag hoe kinderen die wat trager waren een schoolcarrière lang op hun tenen liepen, terwijl de snelste lezers, rekenaars of atleten altijd moesten wachten op de rest. In plaats daarvan introduceerde het Jenaplan de stamgroep: meerdere leeftijdsgroepen bij elkaar in een evenwichtige mix van jongste en oudste kinderen. Het wisselen van rollen geeft dynamiek: je komt het ene jaar binnen als een jongste, maar straks ben je een oudste met meer verantwoordelijkheid en de taak om nieuwe jongsten te helpen. En heb je een rekenknobbel, maar ben je minder goed in spelling, dan loop je met het aanbod van oudere kinderen mee bij rekenen en neem je wat meer de tijd bij schrijfopdrachten.
School waar je leert samenleven
Het Jenaplanonderwijs steunt op vier basisactiviteiten: samen spreken, samen werken, samen spelen en samen vieren. Voor Peter Petersen waren dit de sociale activiteiten waarin mensen met elkaar samenleven. In onderwijs en opvoeding behoren die in een zeker ritme afwisselend aan de orde te komen. Het kringgesprek is misschien wel het bekendste element uit het Jenaplan: de groep komt samen en bespreekt er de planning van de dag, een krantenartikel, een nieuw project of een filosofisch thema. In de eindkring is er ruimte voor de evaluatie van wat er vandaag geleerd is, waar je nog moeite mee hebt, wat er fijn liep en hoe je morgen verder kan.
Op Vlinderbos gaan we het Jenaplanonderwijs op onze bijzondere school vieren. Op maandagochtend nodigen we ouders uit om de startkring in ons theater met de kinderen en een ‘special guest’ mee te maken. Na deze start starten we de dag en gaan de kinderen naar de groepen. Gedurende de dag gaat iedere groep met deze ‘special quest’ aan het werk om een mooie act in te oefenen. Deze willen we graag aan de ouders en andere belangstellenden tonen op het plein aan het einde van de dag.
Dinsdag en donderdag starten we de dag met een open podium waar kinderen hun act kunnen laten zien. Op woensdag organiseren we een Open Huis voor ouders, de buurt, collega’s en andere belangstellenden. We laten dan graag zien waar we trots op zijn. Deze dag zal de wethouder van onderwijs, Cees van Uden, ons kunstwerk ‘Samen leren, ontpop je tot je beste jij’ onthullen. We gaan er een mooie week van maken en vieren 100 jaar bijzonder onderwijs.
